Jak wytresować smoka - recenzja filmu. To live-action odbije ci się Czkawką

Dostrzegam ironię w tym, że ostatni duży hit, będący remakiem w stylu live-action, to Lilo & Stitch, a tuż po nim dostajemy właśnie Jak wytresować smoka. Oryginalny film Disneya z 2002 roku, do którego nostalgia tak silnie zadziałała i przekuła się w kasowy sukces, był współtworzony przez niejakiego Deana DeBloisa. To reżyser, który tuż po tym, jak dostarczył studiu Myszki Miki wyjątkowo świeżą animację, zbratał się z Universal i DreamWorks, by stworzyć coś nie mniej oryginalnego – historię chłopca, który zaprzyjaźnia się ze swoim największym strachem. Mamy 2025 rok. Raptem kilka tygodni po tym, jak Lilo & Stitch triumfalnie powrócił do kin w nowej, aktorskiej, przebojowej odsłonie, idący własną drogą DeBlois serwuje nam remake Jak wytresować smoka, który niegdyś sam stworzył.

Hollywood wciąż przechodzi fazę nostalgicznej reinterpretacji, która – najwyraźniej – wciąż się opłaca. Jeśli coś kiedyś było animowane, kolorowe i dobrze się sprzedało, dziś ma całkiem spore szanse na drugie życie – tym razem w wersji „na serio”, czyli aktorskiej. Disney zdążył już rozwinąć ten proceder do rozmiarów przemysłu: były wielkie porażki, jak tegoroczna Śnieżka, filmy zachęcające raczej do wzruszenia ramionami, pokroju Mulan, ale też znacznie więcej jest tych spektakularnych sukcesów, jak Król Lew, Aladyn czy Piękna i Bestia, które zdołały przebić barierę miliarda dolarów globalnych wpływów. Wspomniany Lilo & Stitch jest na dobrej drodze, by rozbić bank. Teraz do wyścigu dołącza DreamWorks. Jak wytresował tego smoka? Poprawnie, ale nie zieje on już ogniem.

Poprawnie, ale bez ognia

To w branży rzadkość, że za remake filmu bierze się twórca oryginału. Poprawianie i ulepszanie własnej wizji nigdy nie jest łatwe, dlatego materiał zwykle oddawany jest w ręce kogoś innego, dysponującego nową energią. Jednocześnie jest to całkiem dobry znak, sugerujący, że projekt nie powstał tylko po to, by monetyzować markę, ale ma za sobą przynajmniej odrobinę autorskiej pasji. Warto przypomnieć, że animowane Jak wytresować smoka było ogromnym sukcesem – nie tylko kasowym, ale i artystycznym. Film zdobył rzesze fanów, doczekał się dwóch kontynuacji i serialu. W efekcie seria na stałe wpisała się w popkulturę jako jedna z najlepszych animacji o smokach… i nie tylko. Czy nowa, aktorska wersja miała sens? Cóż, na papierze – może i tak. To film, do którego na pewno przekonani byli księgowi z Hollywood, bo już na starcie zapewniał duże zainteresowanie. Choć smoki zawsze dobrze wyglądają na dużym ekranie, to już zamiana kreskówkowego uroku na „żywe mięso” bywa ryzykowna. Wyniki pewnie będą się zgadzać, ale mam uwagi co do artystycznego sensu tego przedsięwzięcia.

Dean DeBlois to nie jedyny powrót po latach. W obsadzie znalazł się Gerard Butler, który ponownie wcielił się w postać Stoicka Ważkiego, ojca głównego bohatera, Czkawki. Butler, który użyczał głosu tej postaci w animowanej wersji, teraz wchodzi w jej buty za sprawą charakteryzacji. Radzi sobie dobrze, zwłaszcza pod względem oddania trudu relacji z synem. To jeden z głównych wątków tego filmu. Castingowym strzałem w dziesiątkę okazał się Mason Thames jako Czkawka, który niesie tę historię na swych wiotkich barkach. Jego postać staje przed wielkim wyzwaniem – musi udowodnić swoją wartość, urosnąć w oczach ojca i społeczeństwa, i zrobić to jednocześnie w zgodzie z własnym sumieniem i naturą. A ta podpowiada mu, że zabijanie innych stworzeń tylko dlatego, że wyglądają strasznie, nie jest mądre. Czkawka woli je okiełznać.

Dean DeBlois wraca do własnego dzieła

Historia kinowych smoków zatacza tym filmem koło. Wcześniej było głównie przerażającymi bestia (i raczej się to nie zmieniło). Ale był taki film jak Ostatni smok z 1996 roku, w którym człowiek także wchodzi w relację z bestią, a wszystko to jest skąpane w klimacie legend arturiańskich. W XXI wieku te smocze mity postanowiono przetworzyć na potrzeby animacji, która jest teraz odnawiana, zachowując nieco bardziej poważny ton. To, co czerpiemy z tej historii, pozostaje jednak niezmienne. Film pokazuje, że w konfrontacji z potworem zło i strach są konstruktem ludzkim, a nie obiektywną cechą natury. Zło jest więc etykietą nadawaną zjawisku lub istocie, której człowiek się boi, lub której nie zna bądź nie rozumie.

Czkawka jednak odrzuca topór i inne typowe atrybuty męskości, a to, co robi, polega na chęci zrozumienia przeciwnika. Wybrzmiewa tu komentarz do stereotypizacji męskości. Główny bohater, który nie spełnia tradycyjnych wzorców męskości, przechodzi drogę bohatera, ale jego przemiana, prowadząca do zyskania na sile, jest zaskakująca. Bohater udowadnia swoją wartość w sposób, jaki dla społeczeństwa jest nowością. Jego siłą nie jest fizyczna dominacja, lecz empatia. Dzięki niej potrafi dostrzec w bestii żywą istotę, zamiast postrzegać ją jedynie jako źródło zła. Tytuł filmu Jak wytresować smoka odczytuję jako historię o tym, jak okiełznać lęk i się z nim zaprzyjaźnić, tak by uznać go za coś całkowicie naturalnego.

Smoki, męskość i metafory

Pod względem stylistycznym film ma w sobie pewien humorystyczny polot. Stylistyka jest tu zatem filtrem dla poważnych przesłań, które mają szansę dotrzeć do widza w sposób miękki. Choć film jest aktorski, widać w nim wpływy animacji – jest to wersja, która nie stawia na maksymalny realizm, ale raczej bawi się formą, zachowując lekki, przymrużony ton. Tego typu podejście przypomina analogię do aktorskiej wersji Asteriksa i Obeliksa – filmów, które były oparte na kreskówkach i komiksach, a przy ich realizacji postawiono na charakterystyczną, mało realistyczną, karykaturalną stylistykę. Taki zabieg nadaje filmowi pewną dawkę humoru i sprawia, że odbiorca nie jest przytłoczony. Przynajmniej na mnie to tak zadziałało.

Jak wytresować smoka zdaje się mieć jeden podstawowy problem. Jest filmem-ksero. Celowo nie przypomniałem sobie oryginalnej wersji przed seansem remaku, by czuć choć minimalne zaskoczenie fabułą. Niestety, historia była dla mnie przewidywalna, na poziomie emocji nie uświadczyłem więc niczego, co sprawiłoby, że film pozostanie ze mną na dłużej. Traktuję go raczej jako ciekawostkę – dowód, że da się drugi raz zrobić to samo, z nie mniejszą pasją i nie mniej mądrze. To kino głównie dla tych, którzy oglądali oryginał na tyle dawno temu, że sami stali się rodzicami i chętnie wydadzą w kinie na podwójny bilet, dorzucając do tego obowiązkowy popcorn. Ten trend się utrzyma, bo jest sprawdzony i skuteczny. Trudno jednak odeprzeć wrażenie, że to nic innego jak recykling nostalgii.