Wiedźmin na kozetce

Szkic literacki: Osobowość Geralta, czyli... wiedźmin na kozetce?

Wprowadzenie Bohaterowie literaccy osadzani w przygodowych fabułach, w realiach zarówno Heroic Fantasy, jak i Low Fantasy, często okazują się... płascy. Zdają się być swoistymi wiecznymi „Piotrusiami Panami” – chcą przygód, złota i pięknych kobiet. Geraltowi zarzucić tego nie można – piękne kobiety i owszem, lubi, jak każdy zdrowy samiec, ale co do innych spraw - ma wątpliwości, problemy, konflikty wewnętrzne i kompleksy, a czasem nawet filozoficznie podywaguje. Nie jest to ani natchniony idealista, ani prosty rębajło (patrząc zresztą chociażby przez pryzmat gier fabularnych, które niewątpliwie odcisnęły pewien ślad na twórczości Sapkowskiego, taki „wieloklasowiec” – wojownik, po trosze mag, a po trosze rouge – winien być personą nader skomplikowaną, choćby ze względu na wielostronność zainteresowań).

Tak intrygującą personę, aż chciałoby się ułożyć na kozetce i zasypać masą pytań (choć może bardziej w ujęciu psychologii humanistycznej niż psychoanalizy S. Freuda – aktualnie lwia część owego podejścia została naukowo zdyskredytowana), choć to „tylko” bohater literacki, a nie „prawdziwa osoba”. Skoro jednak bierzemy pod uwagę, iż prawdziwe życie przenika do literatury, a z tej ostatniej możemy mieć pożywkę intelektualną i wnioski dotyczące otoczenia, czemu by nie zabawić się w taką sztukę dla sztuki i nie zastanowić się nad funkcjonowaniem przeróżnych czynników w osobowości jednego z naszych ulubionych fantastycznych bohaterów?

Mała hipokryzja?

W tym właśnie pomaga mu kodeks. Dodajmy, iż kodeks ów, którym zawsze zasłania się, gdy ktokolwiek próbuje wmanewrować go w „nieciekawe” sytuacje, sam sobie wymyślił. Podczas treningów i nauk, wpajanych wiedźminom w Kaer Morhen, nie było mowy o „kodeksach”. Ot, będziesz chłopcze miał fach w rękach, twój miecz jest twoim fachem, ruszaj zatem w drogę i zabijaj potwory. Do tego cię szkolimy, byś usuwał stwory zagrażające ludziom. I pobierał za to opłatę, bo żyć przecież musisz, nie jesteś jakimś idealistą, lecz profesjonalistą z prawdziwego zdarzenia. On jednak stworzył kodeks, odsuwający odeń wyrzuty sumienia. Taka mała hipokryzja czy coś więcej? Może wytworzył go tylko po to i aż po to, by samemu nie stać się potworem. I tu dochodzimy do sedna – bo kogóż to widzą ludzie tego uniwersum na drugi rzut oka? Mutanta, najemnego rzeźnika wyposażonego w nieludzkie cechy i możliwości, słowem: potwora.

Sam Geralt, pomimo swych moralnych zabiegów, chwilami również zdaje się tak siebie postrzegać.

Potwór bardziej ludzki niż człowiek

Z drugiej strony, sytuacja zmienia się niemal jak na zawołanie, gdy tylko ktoś wyciągnie doń rękę – vide Jaskier, Oczko czy Milva. Bo Geralt, jak każda rozumna, posiadająca uczucia istota, potrzebuje poczucia przynależności i afiliacji – czyli mówiąc po ludzku, a nie używając żargonu „przemądrzałych psychologów”, relacji polegających na podobaniu się, lubieniu kogoś i bycia lubianym (tego ostatniego nie załatwi mu wąski wycinek świata zwany Wiedźmińskim Siedliszczem). Prezentuje też motywy społecznej aprobaty. To rzecz ludzka i nawet „potwór” o ludzkiej psychice miewa takie zachcianki. Zresztą Geralt (oraz inni wiedźmini) nie stanowi jedynej takiej istoty w utworach Sapkowskiego, za przykład niech posłuży nam także choćby pewien sympatyczny wampir lub jeszcze sympatyczniejszy złoty smok... Nic dziwnego, że siłą rzeczy wśród innych odmieńców szuka – albo i znajduje nie szukając – swoich kompanionów.

Mała dygresja na temat agresji i szlachetności

Przypomnijmy, iż był to pomysł, który potencjalnie miał zaowocować opowiadaniem, koniec końców zaistniał jednak tylko w albumie. Widzimy tam eksterminację niemal całej wiedźmińskiej szkoły, z którą identyfikował się Geralt, a do której pośrednio się przyczynił wskutek, nazwijmy to, młodzieńczej chuci. Oglądamy też śmierć jego najbliższego przyjaciela, z którym trzymał się od dziecka. W dodatku jest to śmierć z jego winy.

Wszystko to nadaje bohaterowi tragiczny rys, prowokuje wstrząs z gatunku tych, co to kładą się cieniem na całym życiu. Od tej pory Geralt ma nieustające wyrzuty sumienia i poczucie, że tak naprawdę nie zasługuje na nic dobrego w życiu. Nadinterpretacja? W takim razie dlaczego opuszcza Yennefer, zostawiając jej jedynie bukiecik fiołków? Dopiero potem przecież zaczęły się prawdziwe problemy w tym związku, niepewność, nieustanne zejścia i odejścia. Zanim jednak przejdziemy do związku i związków, warto zastanowić się nad pierwszą i najważniejszą kobietą w życiu naszego bohatera, a raczej nad jej brakiem.

Brak matki

Otóż omawiana postać miała opiekunów, nauczycieli i także kogoś, kto pełnił rolę ojca. Jak wynika z pewnych fragmentów utworów Sapkowskiego, był to stary Vesemir – bez dwóch zdań darzył Geralta ojcowskim uczuciem i stanowił wzór do modelowania męskich ról i zachowań; jak ojciec dla syna. Wiedźmin miał też wielu braci, dzielących jego los. Posiadał więc rodzinę, choć nietypową, stanowił część pewnego mikrosystemu społecznego. Jednakże rozpaczliwie poszukiwał własnej tożsamości, o czym świadczy np. nadanie sobie pochodzenia... Geralt nie miał zielonego pojęcia czy pochodzi z Rivii, czy też nie.

Ponadto z wielu badań wynika, że dzieci pozbawione jednego z rodziców zachowują się w sposób silnie odbiegający od płciowych stereotypów, co tłumaczyłoby to, iż Geralt – wrażliwiec, nigdy jakoś szczególnie nie krył tego faktu przed płcią przeciwną. Relacje z płcią przeciwną

Faktem jest także, iż Geralt poszukiwał partnerek czy to w znaczeniu emocjonalnym, czy to erotycznym, raczej silnych, w pewien sposób mu imponujących – a przynajmniej takich, dla których stanowił wyzwanie, a nie zagrożenie (czuł, że dla uroczej Oczko stanowi zagrożenie, ta zaś leci doń jak ćma do ognia i zapewne równie tragicznie, by się to skończyło). To bardzo istotna różnica. Wbrew pozorom jego relacja z Renfri, choć nacechowana wzajemną fascynacją dwójki „potworów”, była jednocześnie poszukiwaniem bliskości odmieńców i sparingiem dwójki pewnych własnych sił person. Ta ostatnia była w stanie dostrzec w nim też istotę ludzką, a nie „ciekawostkę” czy „potwora”.

Kompleks ojca Brak rodziców z prawdziwego zdarzenia może skutkować w dwojaki sposób (o czym świadczą przykłady wychowanków domów dziecka). Albo nieumiejętnością okazywania uczuć, unikaniem postawy rodzicielskiej i negowaniem potrzeby posiadania rodziny, albo wręcz przeciwnie – pragnieniem jej posiadania i zapewnienia swym dzieciom tego wszystkiego, czego zostało się pozbawionym.

Przy tej okazji warto też wspomnieć o łamaniu stereotypów płciowych przez autora, ukazującego, jak płynna w zasadzie staje się kwestia tradycji – ostatecznie Ciri przechodzi jednak większą część wiedźmińskiego szkolenia... To jednak rzecz na zupełnie inny artykuł.

Zamiast podsumowania