Clive Barker – „Sakrament” - recenzja

Odpychanie mroku

Autor porusza szereg kwestii związanych z tak zwanymi „rzeczami ostatecznymi”. Mówi o nieuchronności umierania, odchodzenia w niepamięć, nieodwołalności pewnych czynów i decyzji. Krąży wokół problemu przetrwania gatunków i zasadności tegoż. Zastanawia się nad skomplikowanymi, dalekimi od wyobrażeń oraz ideału, relacjami międzyludzkimi, etykietkami, którymi ludzie tak chętnie obdarzają innych... A wszystko to zdaje się funkcjonować jako pretekst do rozważań na temat istoty życia, na temat Boga. Autor pozwala czytelnikom wysnuwać własne wnioski, nie wyrokując nic ostatecznie, co stanowi ogromną siłę tej powieści, zarazem jednak nie czyni z niej lektury lekkiej, łatwej i przyjemnej. Obfituje ona w treści, które można różnorako odczytać, a przesłanie zapewne będzie różnie interpretowane.

Osobista wymowa książki przejawia się choćby w kreacji głównego bohatera i reszty postaci. Barker posiada dar do obserwacji, tworzenia wiarygodnych, zapadających w pamięć portretów psychologicznych i ukazywania, jak bardzo nie pasują one do stereotypów płci, zawodów, a wreszcie czarno-białych wyobrażeń o „dobrych” lub „złych” ludziach. Widać zainteresowanie kwestiami Androgyne, relacjami mąż-żona, partnerzy tej samej płci, brat-siostra, czy wreszcie pomiędzy zwykłymi przyjaciółmi, co też stanowi rodzaj miłości... Dywaguje nad pogardą wobec „kobiet i pedałów”, nad „wojną płci”, wynikającą albo z wpasowania się, albo z buntu wobec wyobrażeń na temat kobiet i mężczyzn.

Główny bohater – Will Rabjohns – to osoba intrygująca i jako człowiek, i jako artysta. Stanowi zaprzeczenie wzorca homoseksualisty-artysty, jest konkretny, szaleńczo oddany pracy i pozbawiony bodaj źdźbła egzaltacji. Budzi w otoczeniu wiele sprzecznych uczuć oraz nikomu nie pozwala się do końca poznać (co stanie się zrozumiałe w miarę pokonywania kart powieści). Kontrowersyjny fotograf, który operuje równie kontrowersyjną tematyką: uwiecznia ostatnich przedstawicieli wymierających gatunków, obnażając przy tym dewastację środowiska, ślepotę i obojętność przeciętnych zjadaczy chleba. Jedni widzą w nim geniusza, inni uwielbiającego szokować dyletanta, co to obrał sobie za cel pozbawienie ludzi nadziei i poczucia własnej wartości. Pewnego dnia w jego duszy coś pęka – uświadamia sobie, że w ten sposób nic nie zmienia, to, co robi, nie ma sensu. Czyni najgłupszą możliwą rzecz – podąża za rannym drapieżnikiem – bo nie potrafi już obojętnie rejestrować śmierci istot. Od tego na poły metafizycznego momentu rozpoczyna się prawdziwa podróż czytelnika / czytelniczki. I trzeba przyznać, że autor – jak to ma zresztą w zwyczaju – nie szczędzi klimatu tyleż ciężkiego, momentami dusznego, co zakręconego niczym tory kolejki w Wesołym Miasteczku. Tylko że „miasteczko”, do którego przyjdzie nam trafić, wcale nie jest wesołe.

Choć „tory”, jakimi podążamy wraz z bohaterami, wiją się szaleńczo, kolejne zasłony z „normalności” zdejmowane są powoli i spokojnie. Proza Barkera dotyka prawdziwego mroku ludzkiej duszy. Najlepsze, a zarazem najbardziej niepokojące, jest to, iż ukazuje w pełnej krasie, że nawet w gorącym blasku dnia może kryć się groza rodem z sennych koszmarów. Poprzez postacie Jacoba i Rosy autor pokazuje najgorsze rzeczy, jakich ludzie spodziewają się po mężczyznach (brak litości, zimne celowe mordowanie, chęć ranienia) i kobietach (seksualne rozpasanie i krwiożerczość – jak wiadomo, niegdyś powszechnie żywiono przekonanie, że kobieta jest „aniołem”, chyba że wyrwie się spod kontroli, wtedy stanie się „ladacznicą”), jak również sam fakt mitologizacji cech przypisywanych płci. Genialnie ukazuje powolne, uwodzicielskie przeciąganie na stronę „zła”, tak iż ofiara niczego nie podejrzewa, czuje się w pełni bezpieczna, akceptowana i kochana, obdarzona mądrością i sekretami dostępnymi jedynie nielicznym... Bardzo łatwo stać się niewolnikiem charyzmatycznego mentora.

Sakrament to widzialny objaw niewidzialnej łaski bożej... Czyż życie i śmierć nie jest najpełniejszym sakramentem? Autor daje do zrozumienia, że śmierć nie musi być ostateczna, a stwórcy świata znajdują się wokół nas – w kamieniach, drzewach, płatku róży, wszędzie. W sercu świata. Może po prostu chodzi o to, żeby każdy nauczył się żyć własnym życiem, żyć w zgodzie z własną naturą i nie pozwalać się osądzać (oczywiście bez demagogii usprawiedliwiających mordowanie i inne tego typu przyjemnostki) albo naginać do stereotypów, do oczekiwań niezgodnych z ową naturą. To nasz własny sakrament.

„Sakrament” jest znakomitą, przemawiającą do wyobraźni i skłaniającą do poważnych rozważań na wiele tematów książką. Należy jednak uprzedzić, że powieść ta nie przemówi do każdego. Jest trudna. Przesiąknięta perwersyjną erotyką, problemem miłości przenikającej się z nienawiścią, co nie wszystkim przypadnie do gustu. Historia chwilami staje się nużąca pomimo niezaprzeczalnego ponurego uroku. Choć za to ostatnie odpowiadają przede wszystkim długie, przeładowane informacjami zdania – rzecz raczej nietypowa (a przynajmniej nie do tego stopnia) dla owego pisarza.

Plusy: + myśl filozoficzna + klimat + pozostawienie przesłania interpretacji czytelników + portrety psychologiczne postaci + upiorny pomysł + ciekawa konstrukcja utworu Minusy: - utrudniające odbiór, nazbyt sążniste zdania, przeładowane informacjami

Autor: Clive Barker Tytuł: Sakrament Przekład: Robert P. Lipski Wydawnictwo: MAG, 2006 Wydanie: oprawa miękka, 576 str. Cena: 35 zł Strona WWW: http://www.mag.com.pl/ksiazka_detale.php?id=229