Jak często, grając w jakąś grę, zwracacie uwagę na społeczne, czy polityczne tło wydarzeń, w których uczestniczycie? Jeśli zaintrygowało was to pytanie, zapraszam do lektury krótkiego felietonu, w którym poruszam jeden z takich problemów.
Jak często, grając w jakąś grę, zwracacie uwagę na społeczne, czy polityczne tło wydarzeń, w których uczestniczycie? Jeśli zaintrygowało was to pytanie, zapraszam do lektury krótkiego felietonu, w którym poruszam jeden z takich problemów.
Wczorajsza premiera BioShock 2 natchnęła nasze redakcyjne „naczalstwo” pomysłem na felieton, którego wykonanie po raz kolejny przypadło w udziale właśnie mnie: „Skrobnijcie no tam, Myszasty, parę zdań o tych wszystkich utopiach i antyutopiach. Skoro w jednej grze temat się pojawił, to pewnie i w innych również. Ciekawy się wydaje, może ktoś to przeczyta.” Trudno było mi się nie zgodzić, bo temat rzeczywiście interesujący, a i sercu bliski. Toć człowiek na 1984, Nowym, wspaniałym świecie, Pianoli, Farenheit 451, Metropolis i innych Mechanicznych pomarańczach się wychował. O naszych rodzimych twórcach z Zajdlem, Wnukiem-Lipińskim, czy nawet Ignacym Krasickim na czele nie wspomniawszy.
Zanim jednak przejdziemy do konkretnych przykładów, przypomnijmy sobie krótko, czym są „bohaterki” naszych dzisiejszych rozważań. Utopia, to idealny ustrój polityczny, oparty na zasadach równości i sprawiedliwości. Forma idealnego społeczeństwa, w którym każda jednostka może cieszyć się wolnością i osiągnąć szczęście. Ot, taki stworzony własnym sumptem raj na ziemi. Jak łatwo się domyślić, idea nie tyle nawet trudna do zrealizowania, co wręcz nieosiągalna.
Nie zmienia to jednak faktu, iż w imię „ogólnej szczęśliwości i wyższych celów”, ludzie podejmowali i będą podejmować próby stworzenia takich idealnych społeczeństw. Pół biedy, jeśli ma to charakter lokalny, ograniczony do niewielkiej grupy, czego przykładem mogą być niektóre sekty. Gorzej, jeśli idee tego typu próbuje się wcielać w życie na dużo szerszą skalę. Zazwyczaj prowadzi to do szybkich wynaturzeń takiego systemu i zaczyna zmierzać ku totalitarnym formom władzy. W takim przypadku zaczynamy już mówić o antyutopii (zwanej też dystopią).
Dlatego też, jeśli już pojawia się w grach, pojęcie utopii funkcjonuje w nich w czasie przeszłym lub przyszłym. Praktycznie nigdy słowo to nie określa ustroju zastanego przez gracza. Motywy takie bardzo często pojawiają się w wielu grach dla dzieci lub baśniowych światach fantasy. Ileż razy słyszymy wtedy lub czytamy, o „krainach mlekiem i miodem płynących”, lub też o tym, że główny bohater oraz jego wybranka „żyli długo i szczęśliwie”, a pod ich rządami królowały „sprawiedliwość i wolność”. Utopia w czystej postaci, możliwa wszakże do osiągnięcia tylko w baśniowych, wyidealizowanych realiach. Nigdy też zresztą nie zrealizowana i opisana, a jedynie majacząca gdzieś na horyzoncie.
Choć dla wielu mieszkańców Rapture życie wciąż wygląda tak samo, za ich plecami zaczynają działać mechanizmy charakterystyczne dla państwa totalitarnego: manipulacja, kontrola, propaganda. Wewnętrzne konflikty i strach przed przejęciem władzy przez jedną osobę, zmuszają Ryana do podejmowania coraz bardziej radykalnych kroków. Eskalacja wewnętrznych konfliktów doprowadza do zamieszek, które przeradzają się w otwartą wojnę domową. Rapture w chwili, gdy dociera doń postać gracza, jawi się już nie jako raj na Ziemi, lecz zamknięte, klaustrofobiczne piekło, pełne zmutowanych i zdegenerowanych indywiduów.
W drugiej części gry trafimy również do Vault City, dystopijnej społeczności mieszkańców Vaultu 8, która jako jedna z nielicznych przeżyła wojnę i skorzystała z urządzenia GECK. Jest to doskonały przykład antyutopii, która dla własnego wewnętrznego spokoju założyła maskę utopii. To naprawdę przerażający obraz zamkniętej społeczności, która żyje w izolacji od świata zewnętrznego, tłumacząc to sobie „wyższym dobrem”.
Ostatni z dzisiejszych przykładów, to pozycja nie mniej kultowa, czyli Half-Life 2. Tutaj również mamy do czynienia ze zniewolonym, poddawanym codziennemu praniu mózgów i indoktrynacji społeczeństwem. Inne są wszakże źródło i przyczyna stworzenia tego dystopijnego modelu. Tym razem odpowiedzialność ponoszą Obcy, a dokładniej pangalaktyczne imperium znane jako Kombinat, określane przez propagandę mianem Uniwersalnego Związku, czy nawet Naszych Dobroczyńców. Poprzez indoktrynację, różne formy terroru, a skończywszy na genetycznych modyfikacjach, Kombinat niemalże całkowicie podporządkowuje sobie kolejne planety i rasy. Ludzie zamienieni zostają w praktycznie pozbawione własnej woli, zastraszone bio-roboty, których jedynym celem jest dostarczanie surowców. Po raz kolejny trafiamy tu na charakterystyczny wzorzec: manipulacja, propaganda, kontrola.
Na temat antyutopii w grach komputerowych można pisać naprawdę długo. Większość produkcji, w których mamy do czynienia ze społeczeństwami przyszłości, zawiera przynajmniej kilka elementów związanych z tą tematyką, co jest szczególnie zauważalne w grach o cyberpunkowych korzeniach. Niniejszym felietonem nie chciałem jednak wyczerpywać tematu – to materiał na całkiem obszerną pracę magisterską – a jedynie zwrócić waszą uwagę na pewne zjawisko. Nie zawsze przecież podczas rozrywki, jaką przecież z definicji są gry, mamy czas i ochotę na to, by zastanawiać się nad całkiem poważnymi kwestiami, które pojawiają się gdzieś w tle. A czasami naprawdę warto.
